Kacper Ryx i zbrodnia w klasztorze (3) – Znak

Tak wyglądało wykłute tam i siną farbą napuszczone signum, po którym przeor z taką pewnością potwierdził tożsamość zamordowanego. Właśnie miałem mu zadać pytanie, kiedy na wirydarzu uczynił się ruch. To mnisi wracali z kościoła. Na przedzie szli chłopcy-oblaci pod przewodem kierującego szkołą klasztorną scholastyka, potem nowicjusze przed profesją, prowadzeni przez mistrza nowicjatu, na końcu bracia i ojcowie.

– Ojcze Idzi, pójdźcie do kapitularza i powiadomcie, że zaraz tam przyjdę – rzekł koadiutor. – A wy, ojcze Jacku, zapowiedzcie bratu furtianowi, żeby nikogo nie wypuszczał z klasztoru, okrom woziwody, którego poślecie do wsi.

Kiedy wyszli, zwrócił się do mnie:

– Wiem, o co chcieliście zapytać, doktorze, ale wolałem wam to wyjawić w cztery oczy.

– Domyśliłem się. Co to za signum?

– To różany krzyż. W jego centrum znajduje się boska róża, inaczej circumpunct, wszech widzące oko, Oko Boga. W astrologii to symbol Słońca, zaś w alchemii – doskonałości, czyli złota. Tajny znak różokrzyżowców.

– A co to za jedni?

– Sekretne bractwo, Societas Rosicruciana. Mało kto o nim słyszał. Należą do niego alchemiści poszukujący kamienia filozoficznego i czarnoksiężnicy.

– Czy Kościół aby nie potępia alchemii?

– Alchemia nie jest zakazana. Sądy, zarówno kościelne jak świeckie, nikogo nie ścigają za praktyki alchemiczne, a jedynie za fałszerstwa i frantostwa. Co innego wszak magia naturalna i alchemia praktyczna, które wydzierają przyrodzie jej sekrety ku pożytkowi ludzkiemu, a co innego magia haniebna, zwana czarnoksięstwem. Są takoż dwa rodzaje alchemistów-różokrzyżowców. Jedni poszukują kamienia filozoficznego w znaczeniu mistycznym, aby posłużył do duchowego uszlachetnienia i odrodzenia ludzkości. Drudzy zaprzedali się diabłu i myślą jedynie o władzy i bogactwie jakie lapis philosophorum da fortunnemu nalazcy.

– Do której partii należał brat Jeremiasz?

– Do tej drugiej, co wyznał mi szczerze po przybyciu do naszego klasztoru. Ale pragnął odkupić grzechy i dlatego wstąpił do zakonu.

– Albo naraził się czymś współbraciom i pragnął ukryć się przed nimi w klasztorze. Czym się tutaj zajmował?

– Pomagał w librarii. I przepisywał księgi w skryptorium.

– Jakie? Mniemałem, że ręczne przepisywanie ksiąg już się skończyło.

Uciekł ze wzrokiem.

– Głównie alchemickie. Zezwoliłem mu na to, bo i mnie alchemia po trosze zajmuje. Nie chciałbym jednak, by to się rozniosło. Moje położenie tutaj jest dość delikatnej natury, pojmujecie to chyba, doktorze? – spojrzał na mnie prosząco.

Pojmowałem. Poznaliśmy się w początkach panowania króla Stefana Batorego. Zbliżyła nas miłość do ksiąg i ciekawość świata. Mikołaj Mielecki, krewny hetmana, wiele podróżował i zgromadził spory księgozbiór, który podarował klasztorowi w Tyńcu, tworząc w nim librarię z prawdziwego zdarzenia, gdy król mianował go koadiutorem. To jednak nie poszło w smak opatowi Jędrzejowi Brzechwie, który (poniekąd słusznie) widział w tym zamach na swą władzę, mimo iż Mielecki zamieszkał w klasztorze i nawet złożył śluby zakonne, choć nie musiał. Był jednak na cenzurowanym i opat tylko czekał, by powinęła mu się noga. Tymczasem mieliśmy Rok Pański 1588, król Stefan nie żył, od pół roku miłościwie panował nam Zygmunt III Waza, więc pozycja Mieleckiego osłabła. Szczęśliwie opat przebywał akurat w Skawinie, doglądając rozbudowy miasta, rozpoczętej przez sławnego poprzednika, Hieronima Krzyżanowskiego.

– Postaram się postępować tak dyskretnie, jak tylko się da, ojcze.

Pochyliłem się nad okaleczoną głową nieboszczyka.

– Ojcze Mikołaju, czy mnisi golą się sami?

– Kiedyś golili się wzajem, ale tak się przy tym kaleczyli, że co jakiś czas sprowadzamy golibrodę. A czemu pytasz?

– Bo brat Jeremiasz ma na tonsurze zadrapania i zacięcia, które nie wyglądają na nic innego, jak ślady po nieudolnie lub w wielkim pośpiechu użytej brzytwie.

– Nic nie wiem o tym, by opuścił wizytę golibrody. Nie przyznał się do tego, a powinien. Chodźmy do kapitularza to wyjaśnić.

– Nie tylko to. Ale jeszcze chwila.

Ponieważ ciało nic mi już powiedzieć nie mogło, zająłem się habitem. Był obszerny i czarny. Z tego powodu mnichów reguły świętego Benedykta zwano czarnymi, acz ostatnio ksiądz Skarga upowszechnił nowe miano – benedyktyni, które szybko się przyjęło.

– Znaleźliście coś, doktorze?

– Tak – odparłem i wyjąłem z fałdów habitu dwa przedmioty.

– Co to? Wygląda trochę jak klucz.

– Wytrych. Wyrobiony ze zwykłego gwoździa. Prymitywny, lecz skuteczny – odparłem. – Brat Jeremiasz znał swego zabójcę. Co więcej, sam wpuścił go za klauzurę.

– Niemożliwe.

– A jednak. Oto dowód.

Ostrożnie, by się nie rozpadł, rozłożyłem zlepiony wodą kęsek papieru. Był zapisany, ale nie mogliśmy nic odczytać.

KONIEC ODCINKA TRZECIEGO

PYTANIE DO CZYTELNIKÓW:

Właśnie, dlaczego nie dało się nic odczytać?

 

 

SŁOWNICZEK

Brat (frater) – zakonnik bez święceń kapłańskich (w przeciwieństwie do ojca).

Dormitoria – wspólne sypialnie mnichów.

Hospitaliusz – opiekun gości klasztornych.

Infirmierz – przełożony nad infirmerią (izbą chorych, „niemocnicą”).

Jałmużnik – zakonnik czuwający nad podziałem żywności, odzieży i jałmużny dla ubogich.

Jutrznia (laudesy) – nabożeństwo odbywane o świcie (między nokturnami a prymą).

Kapitularz – miejsce zebrań zgromadzenia mnichów.

Klauzura – zamknięta dla obcych część klasztoru.

Koadiutor – tu: pomocnik opata (i jego przyszły następca) wyznaczony przez króla, pełniący rolę przeora.

Komandatariusz – na mocy tzw. komendy odgórnie wyznaczony przez króla przełożony klasztoru (czasem bez święceń i ślubów zakonnych, a nawet nie mieszkający w opactwie, tylko czerpiący dochody należne opatowi).

Kompleta – kończąca dzień (odmawiana po wieczerzy – cenie) krótka wspólna modlitwa za spokojną noc i dobrą śmierć.

Liturgia godzin (brewiarz) – rodzaj modlitw odprawianych 7 razy w ciągu dnia, obowiązkowych dla osób, które przyjęły święcenia lub śluby wieczyste; brewiarzem nazywa się także modlitewnik do liturgii godzin.

Nieszpory – dłuższe nabożeństwo wieczorne.

Nokturny (wigilie, matutina) – modły nocne odprawiane po północy.

Nona – krótkie oficjum odprawiane o godz. 9-tej (wg rachuby rzymskiej), czyli ok. 3-ej po południu.

Oblat – dziecko oddane w służbę bożą.

Oficjum – wspólna modlitwa liturgiczna w ramach liturgii godzin (brewiarza) odprawiana przez zakonników w chórze 7 razy podczas dnia (pory modlitw wyznaczały rytm dnia zakonników wg następującego porządku: nokturny, jutrznia, pryma, tercja, seksta, nona, nieszpory, kompleta).

Opat – przełożony klasztoru wybrany przez zgromadzenie jako reprezentant Boga.

Profesja – złożenie ślubów zakonnych.

Przeor – zastępca i pomocnik opata (w regule św. Benedykta), w niektórych zakonach przełożony klasztoru.

Pryma – pierwsza kanoniczna godzina dnia według rachuby rzymskiej (ok. 6 rano), tu: pierwsze oficjum (modły) dzienne.

Refektarz – sala jadalna w klasztorze.

Scholastyk – kierownik szkoły (scholi) klasztornej.

Seksta – oficjum odprawiane około południa.

Szafarz – w klasztorze dbał o zaopatrzenie i wyżywienie, kupował i sprzedawał grunty i lasy, egzekwował należności, miał w pieczy folwarki, młyny, browary i stawy rybne.

Tercja – oficjum trzeciej godziny, które śpiewano ok. 9-tej rano.

Tonsura – wygolony krążek na głowie mnicha.